نمک، سدیم و تأثیر آن‌ها بر سلامتی

اگرچه کلمات "نمک" و "سدیم" اغلب به جای یکدیگر استفاده می شوند، اما معنی یکسانی ندارند. نمک را با نام شیمیایی خود یعنی کلرید سدیم نیز می شناسند. نمک یک ترکیب کریستال مانند است که در طبیعت رایج است. سدیم یک ماده معدنی و یک عنصر شیمیایی موجود در نمک است.

نمک یا همان کلرید سدیم، حدود 40 درصد سدیم و 60 درصد کلرید است . به غذا طعم می دهد و همچنین یک نگهدارنده مواد غذایی است، زیرا باکتری ها در حضور نمک نمی توانند رشد کنند.

بدن انسان برای هدایت تکانه های عصبی، انقباض و شل کردن ماهیچه ها و حفظ تعادل مناسب آب و مواد معدنی به مقدار کمی سدیم نیاز دارد. تخمین زده می شود که برای این عملکردهای حیاتی روزانه به حدود 500 میلی گرم سدیم نیاز داریم. اما سدیم زیاد در رژیم غذایی می تواند منجر به فشار خون بالا، بیماری قلبی و سکته شود. همچنین می تواند باعث از دست دادن کلسیم شود.

سدیم و سلامتی بدن

در اکثر افراد، کلیه ها در نگه داشتن سدیم اضافی در خون مشکل دارند. با تجمع سدیم، بدن آب را نگه می دارد تا سدیم رقیق شود. این امر هم میزان مایع اطراف سلول ها و هم حجم خون را در جریان خون افزایش می دهد. افزایش حجم خون به معنای کار بیشتر برای قلب و فشار بیشتر بر رگ های خونی است. با گذشت زمان، کار و فشار اضافی می تواند رگ های خونی را سفت کند و منجر به فشار خون بالا، حمله و نارسایی قلبی و سکته شود.

منابع غذایی حاوی سدیم

تقریباً هر ماده غذایی فرآوری نشده مانند میوه ها، سبزیجات، غلات کامل، آجیل، گوشت و غذاهای لبنی سدیم کمی دارد. بیشتر نمک در رژیم غذایی ما از غذاهای تجاری تهیه می شود، نه از نمک اضافه شده به پخت و پز در خانه یا حتی از نمکی که قبل از غذا در سفره اضافه می شود. با توجه به مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری، 10 منبع اصلی سدیم در رژیم غذایی ما عبارتند از: نان، گندم سیاه، برنج، جو دوسر، گوشت‌های منجمد شده اعم از ژامبون‌هایی نظیر مرغ و بوقلمون، انواع سوسیس، کالباس، گوشت گاو، گوساله، سوپ، ماهی، میگو، سبزیجات شامل اسفناج، چغندر، باقلا سبز، هویج، کلم، تنقلات خوش طعم (چیپس، ذرت بو داده، چوب شور، کراکر)، مرغ، پنیر، تخم مرغ.

علائم کمبود و ازدیاد سدیم

 کمبود

هیپوناترمی اصطلاحی است که برای توصیف مقادیر کم غیرطبیعی سدیم در خون استفاده می شود. این امر عمدتاً در افراد مسن رخ می‌دهد، به‌ویژه آن‌هایی که در بیمارستان‌ها هستند و دارو مصرف می‌کنند. استفراغ زیاد، اسهال و تعریق نیز می تواند باعث هیپوناترمی شود. گاهی اوقات تجمع بیش از حد غیر طبیعی مایع در بدن می تواند منجر به هیپوناترمی شود که ممکن است ناشی از بیماری هایی مانند نارسایی قلبی یا سیروز کبدی باشد. در موارد نادر، اگر کلیه‌ها نتوانند آب اضافی را دفع کنند، نوشیدن بیش از حد مایعات می‌تواند منجر به هیپوناترمی شود. علائم هیپوناترمی می تواند شامل موارد زیر باشد: تهوع، استفراغ، سردرد، بی حالی، تشنج، کما.

ازدیاد

سدیم بیش از حد در خون هیپرناترمی نامیده می شود . این وضعیت حاد می تواند در سالمندانی که از نظر ذهنی و جسمی آسیب دیده اند و به اندازه کافی غذا نمی خورند یا نمی نوشند، یا مبتلا به تب بالا، استفراغ یا عفونتی هستند که باعث کم آبی شدید بدن می شوند، رخ دهد. تعریق بیش از حد یا داروهای ادرار آور که آب بدن را تخلیه می کنند از دیگر دلایل هستند. هنگامی که سدیم در خون تجمع می یابد، آب از سلول ها به داخل خون منتقل می شود تا آن را رقیق کند. این انتقال مایع و تجمع مایع در مغز می تواند باعث تشنج، کما یا حتی مرگ شود. تجمع مایع اضافی در ریه ها می تواند باعث مشکل در تنفس شود. سایر علائم هیپرناترمی شامل موارد زیر است: تهوع، استفراغ، ضعف، از دست دادن اشتها، تشنگی شدید، گیجی، آسیب کلیه .

سدیم و پتاسیم

سدیم و پتاسیم الکترولیت هایی هستند که برای عملکرد صحیح بدن شما از جمله هیدراتاسیون، حجم خون و عملکرد اعصاب و ماهیچه ها مورد نیاز است. ما از غذا و نوشیدنی خود الکترولیت دریافت می کنیم.

سدیم و پتاسیم ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند اما اثرات متضادی در بدن دارند. هر دو از مواد مغذی ضروری هستند که نقش کلیدی در حفظ تعادل فیزیولوژیکی دارند و هر دو با خطر بیماری های مزمن، به ویژه بیماری های قلبی عروقی مرتبط هستند. مصرف زیاد نمک فشار خون را افزایش می دهد که می تواند منجر به بیماری قلبی شود، در حالی که مصرف زیاد پتاسیم می تواند به شل شدن رگ های خونی و دفع سدیم کمک کند و در عین حال فشار خون را کاهش دهد.

بدن ما هر روز به پتاسیم بسیار بیشتری نسبت به سدیم نیاز دارد، اما رژیم غذایی معمول ما دقیقا برعکس است. تحقیقات نشان داده است افرادی که از رژیم‌های غذایی پر سدیم و کم پتاسیم استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض خطر مرگ ناشی از حمله قلبی هستند.

در این مطالعه، افرادی که بیشترین مصرف سدیم را دارند، 20 درصد بیشتر از افرادی که کمترین میزان دریافت سدیم را دارند، در معرض خطر مرگ به هر دلیلی هستند. خطر مرگ در افرادی که بیشترین میزان دریافت پتاسیم را دارند 20 درصد کمتر از افرادی ست که کمترین میزان دریافت پتاسیم را دارند.

اما آنچه برای سلامتی مهم‌تر است، رابطه سدیم و پتاسیم در رژیم غذایی است. افراد می توانند با یک تغییر رژیم غذایی کلیدی به کاهش خطر کمک کنند، سبزیجات و میوه های تازه را که به طور طبیعی سرشار از پتاسیم و کم سدیم هستند، بیشتر مصرف کنند، اما کمتر نان، پنیر، گوشت فرآوری شده و سایر غذاهای فرآوری شده با سدیم زیاد مصرف کنند که پتاسیم کمی دارد.

در صورت داشتن فشار خون بالا، افزایش مصرف پتاسیم می تواند به کاهش فشار خون شما کمک کند. با کاهش فشار خون، افزایش دریافت پتاسیم می تواند خطر ابتلا به بیماری قلبی و سکته را نیز کاهش دهد.